Καλλιέργεια αρωματικών φυτών και απόδοση
Στην Ελλάδα τα αυτοφυή αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, όπως έχει ειπωθεί, έχουν χρησιμοποιηθεί και έχουν γίνει αντικείμενο εμπορίου από την αρχαιότητα. Οι εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας ευνοούν ιδιαίτερα την ανάπτυξη αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών που δίνουν προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας. Η ελληνική χλωρίδα είναι πλουσιότατη σε είδη και περιλαμβάνει έναν πολύ σημαντικό αριθμό σπάνιων ειδών που απαντούν μόνο στον ελλαδικό χώρο.
Τα κυριότερα εμπορικά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά στην Ελλάδα είναι: το τσάι του βουνού, το φασκόμηλο, η ρίγανη, το γλυκάνισο, ο βασιλικός, το μάραθο (μαραθόσπορος), το χαμομήλι, η δάφνη, η μέντα και ο δυόσμος, το κόλιανδρο, το κύμινο, η λεβάντα, το μελισσόχορτο και τέλος τα τυπικά προϊόντα κάποιων περιοχών της Ελλάδας όπως η μαστίχα της Χίου, ο κρόκος της Κοζάνης και ο δίκταμος της Κρήτης.
Ο κρόκος της Κοζάνης και η μαστίχα της Χίου είναι τα μόνα αρωματικά φυτά για τα οποία υπάρχει ιδιαίτερα οργανωμένη παραγωγή, επεξεργασία, τυποποίηση και εμπορία στο πλαίσιο της δραστηριότητας του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης και της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Εκτιμάται ότι είναι δυνατό να καλλιεργηθούν σε επιχειρηματική βάση τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά ή να συγκομιστούν τα είδη που αυτοφύονται σε διάφορες περιοχές της χώρας κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αποκτήσουν οι αγρότες ένα ικανό συμπληρωματικό εισόδημα, να ενισχυθούν οι ορεινές περιοχές, να δημιουργηθούν εναλλακτικές καλλιέργειες και να συγκρατηθεί ο πληθυσμός.
Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται η στρεμματική απόδοση και η τιμή παραγωγού ανά στρέμμα, από την καλλιέργεια ορισμένων αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών.
Οικονομικά στοιχεία καλλιέργειας αρωματικών & φαρμακευτικών φυτών
Είδος Φυτού |
Απόδοση Kg/στρ. |
Τιμή €/Kg |
Σύνολο €/στρ. |
Βασιλικός |
437 |
2,64 |
1153,68 |
Γλυκάνισο |
87 |
1,17 |
101,79 |
Δίκταμος |
366 |
5,87 |
2148,42 |
Δυόσμος |
738 |
3,52 |
2597,76 |
Κορίανδρο |
75 |
3,23 |
242,25 |
Κύμινο |
29 |
8,22 |
238,38 |
Λεβάντα |
120 |
4,99 |
598,80 |
Λυκίσκος |
500 |
5,87 |
2935,00 |
Μάραθο |
100 |
1,17 |
117,00 |
Μελισσόχορτο |
350 |
2,05 |
717,50 |
Μέντα |
220 |
1,47 |
323,40 |
Ρίγανη |
136 |
2,64 |
359,04 |
Χαμομήλι |
123 |
2,93 |
360,39 |
Τσάι βουνού |
84 |
4,11 |
345,24 |
Πηγή ΑΝΚΟ (2000)
Αξίζει να τονιστεί ότι οι τιμές πώλησης αιθερίων ελαίων που εισάγονται στην Ελλάδα είναι αρκετά υψηλές. Συνεπώς οι Έλληνες παραγωγοί αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, εφόσον οι ίδιοι αποστάζουν και παραλαμβάνουν τα αιθέρια έλαια των φυτών που καλλιεργούν, είναι δυνατό να απολαμβάνουν αντίστοιχα επίπεδα τιμών. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται οι ενδεικτικές τιμές χονδρικής πώλησης αιθερίων ελαίων μέντας, μελισσόχορτου και βασιλικού που εισάγονται στην Ελλάδα.
Ενδεικτικές τιμές χονδρικής πώλησης αιθερίων ελαίων που εισάγονται
Αιθέριο έλαιο |
100 mL |
500 mL |
1 L |
Μέντα* |
19,74 |
92,71 |
171,68 |
62,39 |
292,95 |
542,51 |
|
Μελισσόχορτο* |
31,15 |
146,27 |
270,87 |
194,14 |
911,62 |
1688,19 |
|
537,46 |
2523,70 |
4673,51 |
|
Βασιλικός |
38,97 |
182,99 |
338,88 |
*Η διαφορά στην τιμή οφείλεται στην ανομοιογένεια των προϊόντων (καθαρότητα, σύσταση κλπ).
Πηγή: Αιθέριο, The essential cava (2000)
Πρόσφατα ξεκίνησαν οργανωμένες καλλιέργειες αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών σε περιοχές της Β. Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας που αφορούν τη μέντα, το μελισσόχορτο, το βασιλικό, το χαμομήλι, τη λεβάντα, το φασκόμηλο, το τσάι του βουνού και το τριαντάφυλλο.
Παρά την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών οι κυριότερες εισαγωγικές Ευρωπαϊκές χώρες ΑΦΦ όπως η Γαλλία, Γερμανία, Αγγλία, Ελβετία και Ιταλία αναζητούν έντονα τα ελληνικά βιολογικά προϊόντα και προσφέρουν πολύ ικανοποιητικές τιμές. Έτσι στον ακόλουθο πίνακα 3 βλέπουμε ότι οι τιμές χονδρικής πώλησης για την ξηρή δρόγη κυμαίνονται φέτος από 5 ευρώ το κιλό για το δενδρολίβανο μέχρι τα 12 ευρώ το κιλό για την εχινάκεια. Με αποδόσεις από 100Kg/στρέμμα μέχρι 400 Kg/στρέμμα, ανάλογα με το είδος και το μέρος του φυτού, παρατηρούμε, στην τελευταία στήλη του Πίνακα 3 ότι οι μικτές απολαβές ανέρχονται από 960€ έως και 4800€ το στρέμμα.
Ενδεικτικές τιμές χονδρικής πώλησης & αποδόσεις καλλιεργούμενων ΑΦΦ.
Φυτό | €/kg | Φυτικό μέρος | Απόδοση Kg/στρέμμα | Έσοδα μικτά €/στρέμμα |
Achillea millefolium(αχίλλεια) | 6,5 | ανθισμένες κορυφές | 300 | 1950 |
Melissa officinalis(μελισσόχορτο) | 10 | φύλλο | 400 | 4000 |
Rosmarinus officinalis(δενδρολίβανο) | 5 | φύλλο | 300 | 1500 |
Origanum vulgare(ρίγανη) | 8 | φύλλο | 120 | 960 |
Thymus vulgaris (θυμάρι) | 7,5 | φύλλο | 400 | 3000 |
Satureja hortensis(θρούμπι) | 6,5 | φύλλο | 400 | 2800 |
Origanum majorana(μαντζουράνα) | 7 | φύλλο | 200 | 1400 |
Echinacea purpurea radix(εχινάκεια) | 12 | ρίζα | 400 | 4800 |
Ocimun basilicum(βασιλικός) | 7,5 | φύλλο | 400 | 3000 |
Chamomilla matricaria(χαμομήλι) | 10 | άνθος | 100 | 1000 |
Salvia officinalis(φασκόμηλο) | 7,5 | φύλλο | 400 | 3000 |
Mentha piperita(μέντα) | 10 | φύλλο | 300 | 3000 |
Sideritis sp.(τσάι του βουνού) | 8 | φύλλο | 120 | 960 |
Lavandula angustifolia(λεβάντα) | 10 | άνθος | 200 | 2000 |
Origanum dictamnus(δίκταμος) | 8 | φύλλα | 200 | 1600 |
Αν λάβουμε υπόψη ότι εκτός από την εγκατάσταση της πολυετούς φυτείας, που δεν ξεπερνά τα 600€/στρέμμα, οι άλλες δαπάνες για τις καλλιεργητικές φροντίδες (λίπανση, άρδευση, ξεβοτάνισμα) είναι σχετικά μικρές, τότε οι καθαρές απολαβές, σε σύγκριση με άλλα γεωργικά προϊόντα, είναι πάρα πολύ υψηλές.Οι απολαβές αυτές γίνονται ακόμα μεγαλύτερες εάν οι παραγωγοί προχωρήσουν οι ίδιοι στην μεταποίηση, δηλαδή στην απόσταξη ή την εκχύλιση των προϊόντων τους. Τα αιθέρια έλαια και τα υδατικά εκχυλίσματα των ΑΦΦ είναι επίσης περιζήτητα όχι μόνο από τους κλάδους των τροφίμων, φαρμάκων κλπ, αλλά και από τη σύγχρονη κτηνοτροφία και τη βιολογική γεωργία ως φυσικά αντιβιοτικά και ως αβλαβή φυτοπροστατευτικά χάρη στις ευρέως φάσματος αντιμικροβιακές και εντομοαπωθητικές ιδιότητες. Η επένδυση προς αυτή την μεταποίηση δεν απαιτεί μεγάλα κεφάλαια και μπορεί να απασχολήσει εξειδικευμένο προσωπικό από πτυχιούχους τεχνικούς και άλλους επιστήμονες που θα μπορούσαν να είναι στελέχη της τοπικής κοινωνίας. Αξίζει να τονιστεί ότι οι τιμές πώλησης αιθερίων ελαίων που εισάγονται στην Ελλάδα (Πίν. 4) είναι αρκετά υψηλές. Συνεπώς οι Έλληνες παραγωγοί αρωματικών φυτών, εφόσον οι ίδιοι αποστάζουν και παραλαμβάνουν τα αιθέρια έλαια των φυτών που καλλιεργούν, είναι δυνατό να απολαμβάνουν αντίστοιχα επίπεδα τιμών.
Ενδεικτικές τιμές πώλησης αιθερίων ελαίων που εισάγονται
Αιθέριο έλαιο | 100 mL | 500 mL | 1 L |
Μέντα* | 19,74 | 92,71 | 171,68 |
62,39 | 292,95 | 542,51 | |
Μελισσόχορτο* | 31,15 | 146,27 | 270,87 |
194,14 | 911,62 | 1688,19 | |
537,46 | 2523,70 | 4673,51 | |
Βασιλικός | 38,97 | 182,99 | 338,88 |
*Η διαφορά στην τιμή οφείλεται στην ανομοιογένεια των προϊόντων (καθαρότητα, σύσταση κλπ).
Πηγή: Αιθέριο, The essential cava (2000)
Ως ακαδημαϊκή κοινότητα και ιδιαίτερα ως εργαστήριο Χημείας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών σταθήκαμε δίπλα στους ενδιαφερόμενους από το πρώτο κάλεσμά τους και προσπαθούμε να καλύψουμε τις περισσότερες ανάγκες τους που ξεπερνούν τα στενά όρια των αρμοδιοτήτων μας. Την πολύπλευρη βοήθειά μας προσφέρουμε προς τον Αναγκαστικό Συνεταιρισμό Κροκοπαραγωγών Κοζάνης από το 1986 με χημικές αναλύσεις, με την καθιέρωση νέων αυστηρότερων διεθνών προδιαγραφών κατά ISO για την βελτίωση της ποιότητας και έλεγχο της νοθείας, με συμμετοχή στη σύνταξη της ευρωπαϊκής λευκής βίβλου «ο Κρόκος στην Ευρώπη» και την εκπροσώπηση στον ευρωπαϊκό κλαδικό φορέα Europam.
Όλες οι παραπάνω ενέργειες σε συνδυασμό με τις αέναες προσπάθειες των παραγωγών καθιέρωσαν τον κρόκο της Κoζάνης στις διεθνείς αγορές ως το καλλίτερο και ακριβότερο μπαχαρικό στον κόσμο. Επειδή το προϊόν είναι περιζήτητο νέες πλέον φυτείες μπαίνουν στην περιοχή της Κοζάνης ιδιαίτερα από νέους και μικρής σε ηλικία παραγωγούς. Το ίδιο συμβαίνει και στη Χίο όπου αυξήθηκε η απασχόληση στον κλάδο από νέους μαστιχοπαραγωγούς. Η πώληση των προϊόντων με βάση τη μαστίχα έχουν αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα από τη στιγμή που αυτό γίνεται αποκλειστικά από τα καταστήματα masticha shop. Στο Βόρειο Έβρο η συνεργασία μας με τον συνεταιρισμό των σκορδοπαραγωγών Νέας Βύσσας έχει σαν στόχο την καθιέρωση αυτού του προϊόντος ως προϊόν Προστατευμένης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) επειδή, σύμφωνα με τις χημικές μας αναλύσεις υπερτερεί έναντι πολλών άλλων ελληνικών περιοχών αλλά κυρίως έναντι των εισαγόμενων από Κίνα και Αργεντινή.
Φυσικά δεν περιοριζόμαστε στην στήριξη μόνο των συνεταιρισμών αλλά και του οποιουδήποτε ιδιώτη που έχει το ανάλογο ενδιαφέρον. Το παρήγορο είναι ότι, εκτός από την περίπτωση του ΑΣΚΑΦΕΦΑ, πετυχημένα παραδείγματα αρχίζουν να ξεπροβάλλουν, όλο και περισσότερο στον κλάδο αυτό. Έτσι, στους πιο γνωστούς παραγωγούς συγκαταλέγονται πλέον εκείνοι που ασχολούνται με τα ΑΦΦ στη Βόρειο και Κεντρική Ελλάδα. Ιδιαίτερα στους Νομούς Έβρου, Ροδόπης, Κιλκίς, Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής, Κοζάνης, Καρδίτσας, Μαγνησίας και Φθιώτιδας, έχοντας δίπλα τους και 3 – 4 μονάδες απόσταξης αιθερίων ελαίων (Έβρος, Κιλκίς, Κοζάνη και Καρδίτσα).Κατά τη δεκαετία του 1980 στη βιομηχανική περιοχή της Κομοτηνής λειτούργησε μονάδα επεξεργασίας (ξήρανσης – αποθήκευσης – απόσταξης) για τη μέντα (Mentha piperita). Η καλλιέργεια της μέντας στην ευρύτερη περιοχή πολύ γρήγορα κάλυψε πάνω από 13.000 στρέμματα με πολύ καλές οικονομικές απολαβές στους παραγωγούς. Η προσπάθεια όμως αυτή πολύ γρήγορα σταμάτησε και τα αίτια δεν εντοπίζονται στην ποσότητα ή την ποιότητα του προϊόντος, η οποία ήταν εξαιρετική, αλλά κυρίως σε κακούς διαχειριστικούς χειρισμούς.
Τελευταία φαίνεται ότι δημιουργούνται νέες προσδοκίες για τους παραγωγούς της Θράκης που ασχολούνται με το τσάι του βουνού επειδή η τοπική βιομηχανία παραγωγής μπύρας, με βάση αυτό το προϊόν, θα διαθέσει στην αγορά αφεψήματα τύπου ice-tea.
Επειδή η ποιότητα των ελληνικών βοτάνων, όπως δείχνουν όλες οι έρευνες, είναι πάρα πολύ καλή ας ευχηθούμε η συνεργασία αυτή να προκόψει και να κρατήσει σε διάρκεια για το καλό του τόπου.
Ελάχιστη ήταν η μέχρι τώρα συνεισφορά της πολιτείας στην ανάπτυξη του κλάδου των ΑΦΦ στη χώρα μας. Η έλλειψη κατανόησης της σπουδαιότητας αυτού του δυναμικού κλάδου και στήριξης από τους αρμόδιους φορείς φαίνεται και από το γεγονός ότι εκτός από τα σχέδια βελτίωσης δεν «έτρεξε» κανένα άλλο πρόγραμμα. Αλλά ακόμα και αυτό το πρόγραμμα στην τελευταία του προκήρυξη (2011) περιλαμβάνει ελάχιστα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά με ενισχύσεις κατά πολύ χαμηλότερες από το πραγματικό κόστος εγκατάστασης μιας πολυετούς φυτείας.
Επί πλέον αναγγέλθηκαν, επανειλημμένα, μέτρα για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας τα οποία περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και την πρώτη μεταποίηση γεωργικών προϊόντων όπως επίσης την εμπορία και την προώθηση εξαγωγών όμως στην πράξη οι προτάσεις ακόμη και όταν εγκρίθηκαν, ποτέ δεν υλοποιήθηκαν.Οι αρμόδιοι φορείς πέρα από τα πολύ γενικά προγράμματα πρέπει να προχωρήσουν σε ένα συγκεκριμένο και πολύ φιλόδοξο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της παραγωγής Α.Φ.Φ. στηρίζοντας ουσιαστικά την δημιουργία ομάδων παραγωγών – μεταποιητών από την εγκατάσταση της φυτείας με ντόπιο γενετικό πολλαπλασιαστικό υλικό μέχρι την μεταποίηση και την προώθηση εξαγωγής. Η δημιουργία επίσης ενός τοπικού συντονιστικού και συμβουλευτικού φορέα από ότι καλύτερο έχει η κάθε περιοχή σε εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό θα στήριζε ουσιαστικά τον τομέα αυτό.
Επίλογος
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η καλλιέργεια ΑΦΦ καθώς και η παραλαβή των αιθερίων ελαίων ή υδατικών εκχυλισμάτων αποτελεί έναν πρώτης τάξεως εναλλακτικό κλάδο της γεωργίας. Μπορεί να εξελιχθεί, σύμφωνα με τα τελευταία αποτελέσματα της καλλιέργειάς τους και τη διεθνή ζήτηση, σε έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους όχι μόνο για τους νομούς Αιτωλοακαρνανίας, Κοζάνης, Χίου αλλά και για άλλες περιοχές της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Θράκης. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ανάπτυξη μεταποιητικών επιχειρήσεων και να συμβάλλει στη συγκράτηση κυρίως νέου πληθυσμού στην περιοχή της Θράκης.
Διαβάστε ακόμη:Αρωματικά φυτά και καλλιέργειες
Η βιομηχανία μπύρας ΒΕΡΓΙΝΑ στην ΒΙ.ΠΕ.Κομοτηνής είναι η εταιρεία που αναφέρεται στο άρθρο που ετοιμάζεται να διαθέσει στην αγορα αφέψημα τύπου ice tea από ελληνικό τσάι του βουνού και μέλι.Τον Αύγουστο που μας πέρασε μας προσφέρθηκε προς δοκιμή το συγκεκριμένο ποτό σε κάποια τοπική εκδήλωση και μπορώ να πως όσοι το δοκίμασαν τους άρεσε πάρα πολύ.Αναμένουμε την επίσημη κυκλοφορία του και να πάρει το μερίδιο της αγοράς που του αξίζει.Φτάνει πια με τις εισαγόμενες μπύρες,ποτά κτλ,στηρίζουμε τα ελληνικά προιόντα,στηρίζουμε την Ελλάδα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔημητρη, απ οτι εχω ακουσει ηδη το εξαγει σε βαρελια και παει πολυ καλα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ εμπειρια που εχει η συγκεκριμενη βιομηχανια απ την δικη μας αγορα, δεν πρεπει να της δινει και μεγαλη αισιοδοξια...
Καλημέρα
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ ερώτηση ?
που και πως τα πουλάς ?
Υπάρχει κάποιος συνεταιρισμός ή κατι άλλο
Ευχαριστώ
Κυριάκος απο Ρέθυμνο.
καλημερα...θα ηθελα να μαθω που θα απευθυνθω για να μαθω περισσοτερα πανω σε αυτον τον τομεα...ευχαριστω
ΑπάντησηΔιαγραφήΛεωνιδας θεσσαλονικη
Γειά σας! Υπάρχει η δυνατότητα να ασχοληθούν πολλοί Έλληνες με αυτό το κομμάτι. Απλά χρειάζεται να γίνει μια σωστή ενημέρωση. Θα ήθελα να μάθω με ποιόν τρόπο μπορείς να τα εξάγεις. Εγώ βρίσκομαι στην Πάρο. Ευχαριστώ πολύ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό ό,τι μαθαίνουμε κατά καιρούς, υπάρχουν όντως διάφορες καλλιέργειες με υψηλές αποδόσεις ανά στρέμμα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε το θέμα της διάθεσης των προϊόντων, και γενικά των προϋποθέσεων πάνω στις οποίες μπορεί κάποιος να βασιστεί ώστε να κάνει το ανάλογο βήμα και να καλλιεργήσει υπάρχουν ανάλογες δομές; Υπάρχουν άνθρωποι που ενδιαφέρονται και δικαίως αναρωτιούνται και γι αυτό το κομμάτι. Και πιστεύω πως αυτή η δυσλειτουργία είναι ο κυριότερος λόγος που έχουν εγκαταλειφθεί από πολλούς, αρκετές αξιόλογες και πρωτότυπες προσπάθειες, που δεν μπόρεσαν εξ' αιτίας αυτών των παραγόντων, να είναι βιώσιμες.
Αν έχει βελτιωθεί η κατάσταση σε αυτόν τον τομέα, δεν ξέρω. Μακάρι.
Γεια σας και συγχαρητήρια. Υπάρχουν αποστακτήρια να κάνουν για λογαριασμό σου την απόσταξη; Όπως τα ελαιοτριβεία δηλαδή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΧερεται και απο εμενα.ειμαι απο
ΑπάντησηΔιαγραφήΣερρες και ενδιαφερομαι και εγω για αυτες τις καλιεργιες που θα μπορουσα να ενημερωθω για περετερω πληροφοριες?σας ευχαριστω πολυ συνεχιστε την καλη δουλεια.μπραβο
Ενδιαφέρομαι και εγώ για παραγωγή βοτάνων αλλά δεν ξέρω τον τρόπο να ξεκινήσω. Μπορεί κάποιος να βοηθήσει?
ΑπάντησηΔιαγραφήΓιώργος- Αττική
georok@hotmail.com