Λαϊκή Ιατρική στο Τρίκορφο Δωρίδος

Λαϊκή Ιατρική στο Τρίκορφο Δωρίδος

Λαϊκή Ιατρική στο Τρίκορφο Δωρίδος: θεραπεία ασθενειών με βότανα

Οι αρρώστιες και ο πόνος αναγκάζουν τους ανθρώπους που ζουν στο χωριό, μακριά από την επιστημονική ιατρική, να καταφεύγουν στο Θεραπευτήριο της φύσεως, το οποίο και Θαυμάσια οργάνωση διαθέτει και καταπληκτικά αποτελέσματα για πάρα πολλές ασθένειες παρουσιάζει. Βέβαια και η σύγχρονη φαρμακευτική επιστήμη καταφεύγει στο φυσικό θεραπευτήριο των βοτάνων και των άλλων φυτών, για να παρασκευάσει απ’ αυτά τα διάφορα φάρμακα.

Ο άνθρωπος όμως του χωριού, τα βότανα γενικά τα χρησιμοποιεί σχεδόν αυτούσια ή μετά από μικρή επεξεργασία, τελείως πρόχειρη και μακριά από εργαστήρια ή χημικές επιδράσεις.

Όπως είναι φυσικό, για κάθε είδους αρρώστια ή πόνο χρησιμοποιείται διαφορετικό βότανο ή φυτό. Επίσης από κάθε είδος φυτού, χρησιμοποιείται αναλόγως είτε το άνθος του είτε τα φύλλα του, η φλούδα, οι καρποί του κ.λ.π.
Από τα μέρη αυτά του φυτού παρασκευάζεται κάποια αλοιφή ή χυμός ή αφέψημα ή κατάπλασμα ή σκόνη κ.λ.π.

Τα πιο γνωστά βότανα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία διαφόρων ασθενειών είναι:

Για τον βήχα: η βρώμη, η μολόχα, ο αμάραντος, η δρακοντιά, το ρείκι, το θυμάρι, η παπαρούνα, το μαρούλι και το πεύκο.

Για την αναιμία: το δεντρολίβανο, το σπανάκι, η τσουκνίδα και ο βάτος.

Για την ανεμοβλογιά: ο άνηθος κι ο μάραθος.

Για τη διάρροια: η νερομολόχα, τη γεράνι, η κουμαριά, το σέλινο, η τσαπουρνιά.

Για τη γρίπη: το δεντρολίβανο, η λεμονιά, το μαρούλι.

Για το άσθμα: η δρακοντιά, η ρίγανη, το τριφύλλι.

Για τα βρογχικά: ο ευκάλυπτος, το κρεμμύδι, το μαρούλι, το θυμάρι, το σπαράγγι.

Για την δυσκοιλιότητα: το αγγούρι, ο βασιλικός, η ντομάτα, το πεπόνι.

Για τα εγκαύματα: το λάχανο, το μαρούλι, η ντομάτα, «της φωτιάς το φύλλο».

Για το έλκος στομάχου: η μολόχα, η γαλατσίδα, η ρίζα πουρναριού που είναι σε ζερβό (ανήλιο) μέρος.

Για τις ζαλάδες: το δεντρολίβανο και ο βασιλικός.

Για τις παραμαγούλες: ο κισσός, η πικραγγουριά.

Για τον καλόγερο: το κρεμμύδι, το λάχανο, ο φλώμος.

Για τον κοκίτη: το δεντρολίβανο, ο κισσός, το θυμάρι.

Για τις χιονίστρες: το κρεμμύδι, η πατάτα, το σέλινο.

Για τους ρευματισμούς: η αγκινάρα, ο δυόσμος, η ιτιά.

Για τα νεφρά: η αγριάδα και τα πούσια (μουστάκια) του καλαμποκιού.

Αφήσαμε ν’ αναφέρουμε τελευταίο ένα βότανο, που το χρησιμοποιούσαν ποικιλότροπα και που φυτρώνει κοντά στο χωριό στη θέση που έχει την ονομασία «πήγανα». Πρόκειται για τον απήγανο ή πήγανο (ρύτη η βαρύοσμος, όπως είναι η επίσημη ονομασία του). Από το χόρτο και τα σπέρματά του έφτιαχναν κόκκινη βαφή. Σαν φάρμακο το χρησιμοποιούσαν για τους σπασμούς, για την θεραπεία των επιληπτικών κ. ά. Αλλά και σαν ξόρκι χρησιμοποιούσαν τον πήγανο, γι’ αυτό είναι γνωστή ή φράση: «σε ξορκίζω με τον απήγανο».

Μαγεία-Ξόρκια

Η μαγεία, σαν τεχνική μεταβολής των φυσικών νόμων, είναι άγνωστη στο χωριό, ακόμα και σαν έννοια. Σαν ενέργεια όμως για ικανοποίηση ή και μεταβολή της επιθυμίας κάποιου ανθρώπου είναι πλατιά διαδεδομένη και εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους. Τα χρησιμοποιούμενα μαγικά μέσα είναι αναμειγμένα με στοιχεία της Χριστιανικής θρησκείας, όπως τούτο αποδεικνύεται από ορισμένα ξόρκια (επωδές), ή μπορεί ακόμη να είναι καθαρά χριστιανικές ευχές με επένδυση μυστηριακών ενεργειών και συμβόλων. Τα άτομα τα όποια κάνουν τις μαγικές πράξεις και τούς εξορκισμούς για λογαριασμό άλλων, δεν αποβλέπουν πάντοτε στην πληρωμή. Ωστόσο, δεν αποκαλύπτουν τον τρόπο ενεργείας τους ούτε τα λόγια ή τις ευχές πού λένε, από φόβο μήπως χάσουν οι ίδιοι την «μαγική» τους ικανότητα.
Τα ξόρκια και οι μαγικές πράξεις γίνονται συνήθως για τον «εξορκισμό» των κακών πνευμάτων, για την θεραπεία ανθρώπων και ζώων από ασθένειες, για την αποτροπή μαγικών ενεργειών προερχομένων από εκείνους πού επιθυμούν το κακό κάποιου, για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος κάποιου για ορισμένο πρόσωπο κ.λ.π.

<>Εκτός όμως από τα κακά πνεύματα, τα όποια προξενούν στους ανθρώπους αναταραχή, αδιαθεσία και αρρώστιες, υπάρχει και η πίστη ότι ορισμένοι μυϊκοί πόνοι ή πόνοι μελών του σώματος οφείλονται στα «αερικά» ή στο «μάτιασμα» (βασκανία).

Ως αποτρεπτικά της βασκανίας θεωρούνται το σκόρδο, το φυλαχτό από χώμα παρμένο από το άγιο βήμα της εκκλησίας, το κεφάλι οχιάς που σκοτώθηκε την πρωτομαγιά, το χαϊμαλί από μπλε χάντρες κ. ά. Επειδή δε ακόμη και τα καρποφόρα δέντρα και τα χωράφια προσβάλλονται από την βασκανία, για να τα προφυλάξουν, κρεμούν μέσα σ’ αυτά τον σκελετό του κεφαλιού κάποιου ζώου, συνήθως του γαϊδάρου.
Το μάτιασμα προέρχεται από διάφορα άτομα, κυρίως όμως από τούς «σμιχτοφρύδηδες» και παρακολουθείται από γενική αδιαθεσία και πονοκεφάλους. Όταν κάποιος παρουσιάζει αυτά τα συμπτώματα, καταφεύγει στην ή στον «ειδικό» του χωριού για το ξεμάτιασμα. Εκείνος, αφού ρίξει σ’ ένα ποτήρι με νερό τρεις σταγόνες λάδι από το καντήλι τού σπιτιού, λέει τα εξής λόγια : «Παναγία ιερά, διασκόρπα το μάτι κι όλα τα κακά, στα ξύλα, στα λιθάρια και στ’ άγρια βουνά». Αυτά τα λόγια τα λέει τρεις φορές ενώ ενδιάμεσα μελετά το όνομα τού ματιασμένου. Αν οι σταγόνες του λαδιού διαλυθούν, είναι ένδειξη ότι ο «ασθενής» εξακολουθεί να είναι ματιασμένος, αν όχι, δεν έχει τίποτε.

Για το «ξεμάτιασμα» μικρού παιδιού παίρνουν λουλούδια από τον επιτάφιο και μαζί με μοσχολίβανο το λιβανίζουν, ή το πηγαίνουν στην εκκλησία και το κρατούν κάτω από το Ευαγγέλιο την ώρα που ο παπάς διαβάζει την Ευαγγελική περικοπή. Επίσης καταφεύγουν στην ή στον «ειδικό» για το ξεμάτιασμα κι εκείνος λέει τα εξής λόγια, αφού πρώτα σταυρώσει το παιδί τρεις φορές : «Ξανθή αγελάδα γέννησε κι έκανε ξανθό μοσχάρι. Το πήρε η μάνα του το πήγε στην μέση στο παζάρι. Το είδαν οι παζαριώτες και το μάτιασαν. Τόγλειψε η μανούλα του και του πέρασε. Πρόσωπο, σαγόνι, μάγουλα» (τρεις φορές).

Έκτος από τα παραπάνω ξόρκια για το ξεμάτιασμα, άλλα ξόρκια τα οποία λέγονται για την θεραπεία ορισμένων ασθενειών είναι:

α) Για τις «βαρβαρίτσες» (σκληρά σπυριά στα δάχτυλα των χεριών). Την ώρα που λέει ο παπάς κατά την λειτουργία «έξαιρέτως τής Παναγίας άχράντου... ο ενδιαφερόμενος για την Θεραπεία λέει : Να ξεραθούν οι βαρβαρίτσες μου. Αν αυτό επαναληφτεί τρεις φορές συνέχεια οι βαρβαρίτσες εξαφανίζονται.

β) Για το «κριθαράκι» (ερέθισμα ή σπυράκι στο μάτι). Αυτός που υποφέρει, πηγαίνει σε κάποιον που να είναι πρωτότοκος για να το «άληχτίση», να το φοβερίσει δηλαδή γαυγίζοντας το σαν τον σκύλο. Αυτός κάνει το σημείο του σταυρού με το χέρι του πάνω στο μάτι του πάσχοντος και λέει : «"Αμ, άμ, φύγε σταράκι, κριθαράκι, γιατ’ είμαι το πρώτο παιδί της μάνας μου και θα σε φάω». Αυτά τα λόγια τα επαναλαμβάνει τρεις φορές.

Για την θεραπεία της Παραμαγούλας ο ασθενής κουνάει το χέρι του επάνω - κάτω τρίβοντας ελαφρά το μέρος που πονάει, λέγοντας : Ο κουφός ο νοικοκύρης πήρε το κουφό τσεκούρι και πήγε στον κουφό το λόγγο για να φέρει το κουφό το ξύλο. Ούτε ρίζα ηύρε ούτε κορυφή».

Για τη θεραπεία της λούγκας πηγαίνουν μόλις νυχτώσει σ’ ένα σταυροδρόμι (τρίστρατο) με τρία αλατόσπυρα. Παίρνουν από το τρίστρατο τρία χαλίκια και γυρίζοντας προς τον ένα δρόμο σταυρώνουν τη λούγκα με ένα αλατόσπυρο κι ένα χαλίκι. Το ίδιο κάνουν προς τον καθένα από τούς άλλους δύο δρόμους και κάθε φορά λένε: «’Απόψε αστέρια, απόψε λούγκα, ταχιά ούτε αστέρια ούτε λούγκα». Αν δεν πάνε σε τρίστρατο, λένε : «Η λούγκω, η στρούγκω και τ’ ακόνι πάνε στην πόλη. Η λούγκω, η στρούγκω γύρισε και τ’ ακόνι χάθηκε . . .». Αυτά τα λόγια τα επαναλαμβάνουν τρεις φορές Τα ίδια λόγια λένε και για την θεραπεία τού «ανεμοπυρώματος», ή της ρουσούμπελης όπως αλλιώς το λένε.

Πηγή: Λαογραφικά τρίκορφου Δωρίδος-Τάσου Μ. Φιλιππόπουλου-Πάτραι 1975

Διαβάστε ακόμη:Το μήλο μέσα στο κρασί σαν φάρμακο

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σχόλια που δεν είναι σχετικά και δεν αποσκοπούν σε σοβαρή συζήτηση του συγκεκριμένου θέματος θα διαγράφονται. Παρακαλώ να γράφεται κόσμια και με Ελληνικούς χαρακτήρες.
Η ευθύνη των σχολίων ανήκει αποκλειστικά και μόνο στους σχολιαστές.