Η γεωργία και φυτοπροστασία την αρχαία εποχή

Η γεωργία στην αρχαία εποχή

Μέθοδοι φυτοπροστασίας στην αρχαία εποχή

Έχοντας διαβάσει και εφαρμόσει κάποιες αρχές για τη βιοδυναμική καλλιέργεια πριν καιρό, μου δημιουργήθηκε η εξής απορία, πως ο αυστριακός φιλόσοφος Rudolph Steiner δημιούργησε την εν λόγο κίνηση. Πως ένας φιλόσοφος ασχολήθηκε με την γεωργία και από πού άντλησε τις γνώσεις του;

Εδώ να κάνω μια παρένθεση για όσους δεν γνωρίζουν τι ακριβώς είναι βιοδυναμική καλλιέργεια.
Η βιοδυναμική καλλιέργεια είναι ανώτερη από τη βιολογική, καθώς ο τρόπος και οι μέθοδοι διαχείρισης είναι ειδικευμένες εργασίες που γίνονται σε συντονισμό με την φύση τον άνθρωπο και τους πλανήτες που την επηρεάζουν.
Τα δε προϊόντα της βιοδυναμικής καλλιέργειας έρχονται με πιστοποίηση Demeter.

Το κλειδί της απάντησης είναι η λέξη φιλόσοφος και οι πηγές της γνώσης, τα βιβλία των αρχαίων φιλοσόφων...
Αν νομίζεται ότι οι αρχαίοι συγγραφείς στα κείμενά τους έγραφαν μόνο φιλολογικά κείμενα κάνετε λάθος.
Οι κλασσικοί συγγραφείς έχουν περιγράψει στα κείμενά τους, με πολλές λεπτομέρειες, την καλλιέργεια και την χρήση των φυτών, όπως και διάφορους μεθόδους για τον έλεγχο των ασθενειών των φυτών και των ζιζανίων.
Αναφέρονται πολύ τρόποι για την επεξεργασία των σπόρων, την απολύμανση και τις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν για προστασία από τα επιβλαβή έντομα.

Οι Έλληνες είναι οι πρώτοι συγγραφείς που έγραψαν περί φυτών γεωργικά βιβλία και κατόπιν οι Ρωμαίοι.
Από τους πρώτους Έλληνες είναι ο Δημόκριτος 5ο αιώνα π.Χ., ο Ξενοφών και ο Θεόφραστος ένα αιώνα αργότερα.
Από τους Ρωμαίους συγγραφείς που τα βιβλία τους υπάρχουν ακόμα είναι ο Cato (234-149 π.Χ.), ο Varro (116-17 π.Χ.), ο Virgil (70-19 π.Χ.), ο Pliny (23-79 μ.Χ.), ο Columella (1ο αιώνα μ.Χ.), και ο Palladius (4ο αιώνα μ.Χ.).
Υπήρχαν και άλλοι αλλά δυστυχώς τα γραπτά τους δεν έχουν σωθεί, αλλά αναφέρονται από άλλους σύγχρονους συγγραφείς ή στο βιβλίο Γεωπονικά. Αυτό το βιβλίο είναι μια συλλογή από γραπτά με γεωργικές εργασίες που συλλέχτηκαν τον 6ο με 7ο αιώνα μ.Χ. από τον Κασσιανό Βάσσο(Cassianus Bassus). Δεν ξέρουμε πολλά για τους αυθεντικούς συγγραφείς των ενοτήτων του βιβλίου αλλά ότι πολύ έζησαν από τον 2ο π.Χ. έως τον 2ο μ.Χ. αιώνα.

Προστασία από αρρώστιες και έντομα

Αναφορές στο πως εμφανιζόταν να είναι οι ασθένειες των φυτών υπάρχουν στο Ξενοφώντα και στο Θεόφραστο. Τις περιέγραφαν και τις ονόμαζαν ξήρανση, μυκητίαση, σκουριά και σάπισμα.
Γνώριζαν ότι η σκωρίαση στα αμπέλια και στα δημητριακά συνέβαινε πιο συχνά σε περιοχές υγρές και χωρίς ανέμους και ανάφεραν ότι η ομίχλη και η υγρασία ήταν υπεύθυνη για τις μυκητιάσεις στα αμπέλια.
Ενάντια σε αυτό που περιέγραψαν σαν μυκητιάσεις χρησιμοποιούσαν δύο τρόπους

Ο πρώτος ήταν για πρόληψη και αφορούσε την επεξεργασία των σπόρων πριν την σπορά, ενώ η θεραπεία για την ξήρανση και τις μυκητιάσεις στα δέντρα και στις καλλιέργειες γινόταν με διάφορους καπνούς.
Η επεξεργασία των σπόρων με διάφορα ζωικά, φυτικά και ορυκτά προϊόντα χρησιμοποιούνταν ευρέως και θεωρούνταν χρήσιμα και για την καταπολέμηση των βλαβερών εντόμων και ζώων.
Συνιστούσαν τον εμποτισμό των σπόρων σε λιόζουμο και φυσική σόδα για περισσότερη παραγωγή αλλά και προστασία των σπόρων στο στάδιο του φυτρώματος από τα σκαθάρια.
Ακόμα ανακάτευαν τους σπόρους με στάχτη ή παλαιωμένη κοπριά πριν την σπορά.

Η γενική χρήση του καπνού σαν προφυλακτικό από την μυκητίαση και την καπνιά είναι καταγεγραμμένη σε πολλούς.
Η βασική διαδικασία ήταν να κάψουν υλικά όπως άχυρο, θάμνους, χόρτα, καβούρια, ψάρια, κοπριά, κέρατο βοδιού ή άλλου ζώου σε μία προσήνεμη μεριά ώστε ο καπνός να διασκορπιστεί σε όλο το δεντρόκηπο ή χωράφι. Υπήρχε η αντίληψη ότι τέτοιος καπνός εξαφάνιζε την μυκητίαση και την καπνιά. Ο συγκεκριμένος καπνός από αυτά τα καιγόμενα υλικά είναι πολύ έντονος και δύσοσμος.
Οι κοπανισμένες ρίζες και τα φύλλα από την άγριο αγγουριά εμποτισμένα σε νερό ψεκάζονταν στα κλήματα για τον έλεγχο των μυκητιάσεων και των εντόμων.
Το ίδιο αποτέλεσμα φαίνετε ότι είχε η στάχτη από συκιά ή βελανιδιά όταν εμποτιζόταν σε νερό και ψεκαζόταν στις καλλιέργειες.
Μια άλλη θεραπεία για την καπνιά ήταν το ψέκασμα των φυτών με λιόζουμο.

Ένα μίγμα από στάχτες και σανδαράκη (κόκκινο αρσενικό) sandarach (Tetraclinis articulata) όταν εφαρμοζόταν στα αμπέλια λεγόταν ότι ήταν δραστικό ενάντια στη μυκητώδη αρρώστια της σήψης και του σαπίσματος.
Εκχύλισμα από πικρό λούπινο ή πικραγγουριά χρησιμοποιούταν ευρέως εναντίον διάφορων βλαβερών εντόμων.
Άλλα φυτά που αναφέρονται με εντομοκτόνες ή εντομοαπωθητικές ιδιότητες είναι η αψιθιά, ο νάρθηξ ο απόζων, ο σαμπούκος, το σκόρδο, το ηλιοτρόπιο, ο ελλέβορος, ο κισσός, η σκίλλα, η κασσία, η βαγιά, ο κέδρος, το κίτρο, η συκιά, η βελανιδιά και η ροδιά.
Το λάδι χρησιμοποιούταν για να ψεκάζεται στα κλήματα και στα άλλα φρούτα για να διώχνει τα έντομα μακριά. Για τα ασφαλίσουν από τα έντομα πρόσθεταν μέσα στο λάδι κισσό, κίτρο, λούπινα και άλλα ζωικά ή φυτικά προϊόντα, πριν την εφαρμογή.

Ορυκτή πίσσα ζεσταμένη με λάδι ή λιόζουμο και θειάφι χρησιμοποιούταν σαν κόλλα, στους κορμούς και στα στελέχη των κλημάτων ή των δέντρων έτσι ώστε τα μυρμήγκια οι κάμπιες και τα βλαβερά έντομα να μην μπορούν να σκαρφαλώσουν σε αυτά. Η ίδια διαδικασία γινότανε με κατράμι και κοκκινόχωμα. Το θειάφι όταν αναμειγνυόταν με λάδι ή ρίγανη το χρησιμοποιούσαν εναντίων σκαθαριών και μυρμηγκιών.
Για τις μύγες και άλλα έντομα χρησιμοποιούσαν συχνά δηλητηριασμένα δολώματα.
Οι μύγες σκοτώνονταν με έγχυμα από δάφνη και μαύρο ελλέβορο σε γάλα ή γλυκό κρασί.
Άλλη μια μορφή προστασίας ήταν και η συγκαλιέργεια.
Παρατήρησαν ότι το ραπανάκι μπορούσε να προστατευτεί από τις αράχνες αν σπερνόταν βίκος μαζί του. Το φύτεμα πικρού βίκου μαζί με γογγύλια και αρακά ανάμεσα στα λάχανα, θεωρούταν προστατευτικό ενάντια στην ζημιά από κάμπιες.

Μια μέθοδος προστασίας των νέων δέντρων από τα σκουλήκια ήταν να φυτεύουν σκυλλοκρέμμυδα κάτω από αυτό.
Άλλη μέθοδος προστασίας των νέο φυτεμένων δέντρων ήταν να αλείψουν τις ρίζες τους με χολή βοδιού πριν τα φυτέψουν.
Για προστασία των σπόρων από τα ποντίκια, ο σπόρος πασπαλιζόταν με στάχτες από νυφίτσα ή γάτα, και ψεκαζόταν με χολή βοδιού πριν την σπορά για προστασία από τα ζωύφια.
Μικρά έντομα και ζωύφια κρατιόνταν μακριά με τακτικό ψεκασμό στα φυτά με νερό, στο οποίο είχαν σαπίσει καβούρια.
Οι καπνοί από τον κισσό θεωρούταν ότι έδιωχνε τις νυχτερίδες, ενώ οι καπνοί από ρίγανη, σπόρο μαϊντανού και καλύκανθου, χρησιμοποιούνταν για να διώξουν τα ποντίκια. Για τα φίδια έκαιγαν κέδρο, γάλβανο και κέρατο ελαφιού, ενώ για να διώχνουν τους σκορπιούς έκαιγαν σκορπιούς ή σανδαράκη.

Πηγές: Ξενοφών-Οικονομικός, Θεόφραστος-Περί φυτών ιστορία, Cato and Varro-De Re Rustica, Columella-De Re Rustica/De Arboribus, Πλίνιος ο Πρεσβύτερος–Φυσική ιστορία, Βιργίλιος-Γεωργικά, Palladius-On Husbondrie, Κασσιανός Βάσσος-Γεωπονικά
Τα περισσότερα βιβλία υπάρχουν στην βιβλιοθήκη της ιστοσελίδας, άλλα στην Ελληνική και άλλα στην Αγγλική γλώσσα.

Διαβάστε ακόμη:Παλιές συνταγές για φυτοπροστασία φυτών

6 σχόλια:

  1. Καλημερα,και συγχαρητηρια για την πολυ καλη δουλεια που κανετε ωστε η γνωση για μια ζωη αυταρκεις να ειναι προσβασιμη σε ολους.Στην ιδια κατευθυνση βρισκεται και το http://oikoautarkeia.blogspot.com/ που διατηρω.Θα ηθελα να σας ρωτησω αν μπορω να αναδημοσιευσω θεματα σας.
    Ευχαριστω

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Κώστα ευχαριστώ που με ρώτησες αν μπορείς να δημοσιεύσεις κάποια από τα θέματά του blog, με τιμάς με αυτό. Πριν από λίγο καιρό άνοιξα την επιλογή copy-paste στο blog, γράφω σχετικά για αυτό εδώ http://www.ftiaxno.gr/2009/12/blog-post_26.html στα σχόλια.
    Εξακολουθώ όμως να πιστεύω ότι οι γνώσεις πρέπει να αποθηκεύονται στο μυαλό μας ή έστω στο χαρτί και όχι στο σκληρό μας
    Μπορείς να αναδημοσιεύσεις ελεύθερα θέματά μου αρκεί απλώς να αναφέρεις το blog.
    Να σου δώσω και εγώ εκ μέρους μου τα συγχαρητήριά μου για το φανταστικό άρθρο ΖΗΝ ΗΔΕΩΣ στο blog σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Σ'ευχαριστω πολυ Θεοδωρε,εχεις δικιο αυτες οι γνωσεις πρεπει να γινουν κτημα καθε ανθρωπου και οχι απλα ενα αρχειο.
    Τα συγχαρητηρια στον Μετων απο το Διπετες που το εγραψε.
    Να σαι καλα :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Καλημέρα!!!
    Πάρα πολύ ωραίο το blog σου!
    έχει πάρα πολλές χρήσιμες πληροφορίες, συγχαρητήρια για την καλή δουλειά σου :D
    Θα ήθελα να ρωτήσω για τις βιοδυναμικές καλλιέργειες, έχεις κάποιο βιβλίο να προτείνεις;
    και κατά την γνώμη σου θα ήταν καλό θέμα για πτυχιακή;

    Ευχαριστώ!
    Φιλικά
    Άντη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Anti σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Μακάρι να έγραφες πτυχιακή για τις βιοδυναμικές καλλιέργειες. Θέλει όμως πολύ διάβασμα, δουλειά και ψάξιμο. Από βιβλία στα Ελληνικά υπάρχουν δυστυχώς λίγα. Ένα είναι το βιοδυναμικές καλλιέργειες του Γαβριήλ Πανάγου. Από ξένα έχω της Maria Thun είναι και αυτά αρκετά καλά.. Γενικά η βιοδυναμική θέλει πολύ ψάξιμο όχι μόνο σαν μορφή καλλιέργειας αλλά και σαν μορφή συντήρησης λαχανικών σε συσχετισμό με τις ημέρες συγκομιδής και τους πλανήτες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Παιδιά γεια σας
    Κάνω μια προσπάθεια να επεξεργαζομαι κοπρια πουλερικών να την μετατρέπουμε σε μορφή πελετ ώστε να μπορεί να την χρησιμοποιεί κάποιος εύκολα στα λουλούδια του στον κήπο του αλλά και στα χωράφια του χρησιμοποιώντας το χονί που έριχνε το κοινό χημικό λίπασμα πως το βλέπετε; Ευχαριστώ !

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σχόλια που δεν είναι σχετικά και δεν αποσκοπούν σε σοβαρή συζήτηση του συγκεκριμένου θέματος θα διαγράφονται. Παρακαλώ να γράφεται κόσμια και με Ελληνικούς χαρακτήρες.
Η ευθύνη των σχολίων ανήκει αποκλειστικά και μόνο στους σχολιαστές.

Σπόροι και φύτεμα